Bir tül perde katlanıp kıvrıldığında çizgileri üst üste gelir, işte o zaman onları görürüz. Televizyonda parlak ve birbirine paralel çizgili kumaştan yapılma elbiseler, izleyenlerin gözlerini kamaştıran çıplak gözle görülmeyen bir etkiye girer. Dönen pervanelerden, simetrik nesnelere, kağıt banknotların sahte olup olmadığını anlamaktan, merceklerin, aynaların kusursuzluğuna ve günümüzde çocuk kitaplarındaki şifrelemeye kadar ilginç kullanım alanları ile karşınızda Moiré Eğrileri.
MOIRE EĞRİLERİ
Moiré eğrileri isimlerini ipek, pamuk gibi malzemelerden üretilen katmanların üst üste geldiğinde oluşturdukları değişken şekillerle almış. Fransızca bir kelime olan Moiré, suyumsu, su dalgaları gibi anlamlar içeriyor. (Türkçe okurken Moare demelisiniz. Hecelersek “mo a re”. Yani İngilizce okuyanların yaptığı gibi “moyer” ya da bizimkilerin “mo i re” şeklinde okuması yanlıştır) İngilizce daha çok “interference” denilen iki dalganın üst üste binmesiyle bazı dalgaların güçlenmesi, bazılarının ise silinmesini ifade ediyor.
oire deseni. iki tane periyodik deseni üst üste koyup hafifçe ötelediğimiz veya döndürdüğümüz zaman ortaya çıkan desene verilen ad. Günlük hayatta tül perdelerde veya demir parmaklıklarla çevrili bir bahçenin yanından geçerken göze çarpar hep.
Kelimenin etimolojisi ilginç. Ankara keçisine Farsça’da “khayyana” deniyor. “mukhayyar” da bu keçinin kılından yapılan tiftiğe verilen ad. Kelime Latinceye ve Arapça’ya “marmerous” geçiyor. Anlamı “mermer desenli”. Kelime 1570′te İngilizce’ye “mohair” olarak, 1660′ta Fransızca’ya “mouaire” olarak girip bir süre sonra fiile dönüşüyor (gevşek, seyrek örüntüleme anlamında). Bu esnada İngilizce’deki hali de Fransızca’dan etkilenerek moire oluyor ve 1823 sonrasında “hareli kumaş” manasında kullanılıyor. (ky: wiki ve sözlükler)
Matbaacılıkta moire hareleri eski bir problemdir. Bir dergide gri gördüğümüz araziler aslında bir sürü siyah noktadan oluşur. Eğer bu gri araziyi daha da koyultmak istiyorsak bir posta daha siyah nokta basarız üzerine, ki noktalar daha sık olsun. Ama eğer noktalar eşaralıklıysa o zaman moire desenleri çıkar hemen. Bunun önüne geçmek içindir ki nokta aralıkları rastgele olacak şekilde ayarlanır.
Fizikte moire örüntüleri bir cismin bünyesindeki elastik gerilimi ölçmek için kullanılır. Cisme ince çizgiler çizilir ve sonra üzerine aynı desenli bir şeffaf tabaka konur. Alttaki cisim sıkıştırıldığı zaman moire desenleri ortaya çıkar ve cismin yüzeyindeki gerilim dağılımını işaretler. Işığı polarize eden dielektrik kristallerde tabakaya gerek yoktur. Atomlar zaten periyodik olarak dizili olduğu için eşdağılmamış herhangi bir gerilim, alttan verdiğimiz polarize ışığın hepsini geçirmeyerek moire desenlerine yol açar.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder